Belangwekkende afstudeerscriptie met aanbevelingen om fatigue terug te dringen

Eind september 2021 scoorde Sietse Logemann een cum laude beoordeling met zijn afstudeerscriptie als afronding van zijn studie 'Master of Marine Shipping Innovations' aan het Maritiem Instituut Willem Barentsz op Terschelling. In zijn imponerende scriptie 'Fatigue by Shift Lag; How light becomes a resource in the fight against fatigue' komt de 30-jarige oud stuurman met enkele verrassende aanbevelingen om Fatigue terug te dringen. Nautilus communicatie adviseur Hans Walthie doet verslag.

Te weinig slaap, toename ongevallen, verminderde alertheid

'Tijdens mijn werk als stuurman werkten we in diensten van twaalf uur. Op twee momenten binnen de werkperiode van zes weken diende er 'geshift' te worden, tussen de dag- en nachtdienst. We deden dit door het maken van een zogenaamde 'slam-shift', in één dag wordt het dag-/nachtritme volledig omgedraaid. Het gevolg hiervan is dat werk- en rusturen ineens volledig tegengesteld zijn aan het ritme van de biologische klok. Dat leidt tot niet kunnen slapen op de momenten dat het zou moeten en dat je moeite moet doen om wakker te blijven tijdens de werkuren. De negatieve gevolgen zijn aanzienlijk: te weinig slaap, een toename in het aantal ongevallen, verminderde alertheid en prestaties, een afname van cognitieve vermogens, ontwikkeling van tunnelvisie, etc. Uit ander onderzoek bleek tevens dat mensen die geregeld worden blootgesteld aan nachtwerk een verhoogd risico hebben op hersenschade, kanker, hart- en vaatziekten en type II diabetes.

Uit mijn onderzoek bleek dat het 24 dagen duurt voordat het lichaam zich volledig heeft aangepast aan dit nieuwe ritme, terwijl we maar 21 dagen in de nacht werkten. Dat betekent dat het lichaam nog geeneens volledig ‘geshift’ was op het moment dat wij alweer 'terug shiften' en het aanpassen opnieuw begon. De gevolgen van een ontwricht dag-/nachtritme zijn vergelijkbaar met een jetlag, maar wanneer het wisselen tussen dag- en nachtdienst de oorzaak is, wordt gesproken van een 'shift lag'.

Samenspel van techniek en biologie

'Het betreft een probleem waar ik zelf elke werkperiode weer tegenaan liep en ik vond het interessant om te onderzoeken wat nu precies de oorzaak is van dit fenomeen. En of er een manier zou bestaan om dit probleem te ondervangen. Iedereen ervaart de negatieve gevolgen van het shiften op deze manier, maar vrijwel niemand weet wat er nou echt de oorzaak van is. Gedurende het onderzoek kwam ik er achter dat de biologische klok niet zomaar een begrip is, maar daadwerkelijk teruggeleid kan worden naar een bepaald deel van de hersenen. Daarnaast is het moment waarop je biologische klok zich bevindt exact meetbaar en kun je de verplaatsing van dit biologische ritme heel gericht sturen. Dat alles maakt het een mooi samenspel van techniek en biologie!'

'Wat zijn jouw concrete aanbevelingen?'

'Mijn uiteindelijke innovatie bestaat uit drie onderdelen:

een geoptimaliseerd schema waarbij het shiften verdeeld wordt over zes dagen;

blootstelling aan fel licht in de twee uur voor het slapen gaan;

gebruik van een blauw licht filterende bril in de eerste twee uur na het wakker worden.'

Geringe investering

'Uit mijn onderzoek bleek dat licht een enorm krachtig hulpmiddel is om het dag-/nachtritme te kunnen beïnvloeden. Dat is tevens de reden waarom het shiften voor stuurlieden lastiger is dan voor bijvoorbeeld machinisten. Stuurlieden worden geacht de gehele nacht in het donker te werken om voldoende nachtzicht te behouden. Dit bemoeilijkt echter het aanpassen aan het nieuwe werk-/slaapritme. Door gebruik te maken van mijn innovaties kunnen negatieve effecten van het shiften ondervangen worden en is er geen sprake meer van een ontwricht dag-/nachtritme met alle negatieve gevolgen van dien. Het mooie is dat dit ook op bestaande schepen bereikt kan worden met een geringe investering. Door recreatieruimtes uit te rusten met bepaalde typen verlichting kun je gebruik maken van de positieve effecten van licht zonder dat werknemers plaats moeten nemen voor een daglichtlamp.'

 

Dankzij innovatie geen sprake meer van ontwricht dag-/nachtritme’

Heb je al reacties van reders en zeevarenden?

'Ik heb rederijen nog niet actief benaderd met deze innovatie. Studiegenoten reageerden erg enthousiast. Iedereen die bekend is met werken in nachtdiensten en het shiften tussen dag-/ en nachtdienst weet hoe lastig dit kan zijn. Weinig mensen weten dat er een oplossing voor deze problemen bestaat.'

Ga je met dit onderwerp nog verder?

'Mijn onderzoek is afgerond en ik ben nu bezig andere dingen op te pakken. Zo heb ik na het afronden van de master nog een deel van een minor scheepsbouw in Leeuwarden gevolgd. Tijdens mijn onderzoek heb ik wel een hoop kennis over dit onderwerp opgedaan en zou het leuk vinden als ik anderen daarmee kan helpen. Als rederijen meer willen weten over de innovatie mogen ze me altijd benaderen, via: sietse.logemann@gmail.com

Heb jij nog een 'Fatigue tip' voor zeevarenden?

'Stap één is bewustwording. Onderkennen wat de gevolgen zijn van een verstoord dag-/nachtritme en welke consequenties dat heeft. Stel jezelf de vraag of de huidige wijze van shiften leidt tot vermoeidheid en slaapproblemen in de periode na het shiften! Als het antwoord 'ja' is, dan is er zeker een verbetering mogelijk!'

Zeevaartschool Terschelling

Sietse Logemann studeerde in 2012 af aan de Zeevaartschool op Terschelling (MIWB). Na zijn afstuderen werkte hij 8 jaar op sleephopperzuigers. De laatste jaren als eerste stuurman. In 2017 begon hij, naast zijn werk als stuurman aan de masteropleiding op Terschelling (Master of Marine Shipping Innovations). Medio 2020 stopte Sietse met varen en ging aan de wal werken. Sinds oktober 2020 werkt hij als Senior Project Engineer bij Siri Marine, een klein bedrijf in de buurt van Groningen. ietse: ‘We leveren meetsystemen voor schepen en offshore constructies waarmee bewegingen en versnellingen gemeten kunnen worden voor diverse toepassingen. Hoewel we een klein bedrijf zijn, werken we wereldwijd en is het werk inhoudelijk specialistisch. Dat maakt het erg leuk en afwisselend.’