Update maritieme wetgeving en bescherming zeevarenden. Wbz en Rnz per 1 juli van kracht.

Op 1 juli 2025 zijn twee belangrijke nieuwe maritieme wetten in werking getreden. De Wet Bemanning Zeeschepen en de Rijkswet Nationaliteit Zeeschepen. Aan beide wetten is een groot aantal jaren lang hard gewerkt door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in samenwerking met vertegenwoordigers uit de sectoren Koopvaardij en de Waterbouw, waaronder door  Nautilus, met als resultaat modernisering en bescherming van de belangen van onze leden en hun collega’s.

‘In beide nieuwe wetten zijn de belangen van zeevarenden en waterbouwers goed geborgd. Door inzet van Nautilus en haar leden is ook de nationaliteitseis voor kapiteins weer stevig verankerd’.

Wet bemanning zeeschepen

Modernisering van de bemanningswetgeving was hard nodig in verband met verplichtingen voortvloeiend uit IMO en ILO-verdragen en verplichtingen voortvloeiend uit EU-richtlijnen op het gebied van de bemanning van zeeschepen, zoals het STCW-verdrag, het STCW-F verdrag, het MAV en het C188 verdrag. Tevens was de bestaande wet steeds minder overzichtelijk geworden door de vele wijzigingen die in de loop der jaren waren aangebracht.

Ook was de herziening van de wetgeving bedoeld om onder meer de administratieve lasten te verminderen, innovatie te stimuleren, meer ruimte te bieden met betrekking tot bij- en nascholing.

In de nieuwe wet zijn veel onderdelen, die eerder in de wet waren opgenomen, verplaatst naar lagere wetgeving. Voordeel hiervan is dat toekomstige wijzigingen van verdragen en EU-regelgeving sneller kunnen worden verwerkt. Ook wordt nu in de wet, het besluit en de regeling gewerkt met identieke hoofdstuknummers zodat eenvoudiger kan worden gevonden waar bepaalde onderwerpen in detail worden beschreven.

De totstandkoming van de Wbz heeft veel gevergd van alle betrokken partijen zoals Nautilus. Niet alleen duurde het proces lang (De start was in 2019) maar was het ook intensief en leverde regelmatig situaties op waarbij Nautilus, vaak direct gesteund door de achterban, alle zeilen moest bijzetten om de positie van de zeevarenden niet te laten ondersneeuwen. Een aansprekend voorbeeld hiervan is het zgn. “haakje”. Een voor de werknemers in 2022 onverwachte toevoeging aan het wetsontwerp, die in het kort gezegd de Minister in staat stelt om het bestaande vergunningensysteem voor kapiteins te kunnen omzeilen. De Nautilus-leden kwamen hiertegen zwaar in verzet met als resultaat dat het haakje uit de wet verdween.

Een ander voorbeeld betreft de experimenteerbepaling die de sector meer ruimte biedt voor innovatie en het doen van experimenten maar tegelijkertijd ook de positie van de zeevarenden kan ondermijnen. Dankzij Nautilus bevat de nieuwe bemanningswetgeving nu bepalingen die naast afbakening in tijd, zeevarenden inspraak geven bij het vaststellen van benodigde ontheffingen voor de uitvoering van een experiment. Tevens is nu vastgelegd dat experimenten alleen zijn toegestaan als er sprake is van aantoonbare technologische innovatie.   

Overigens is een wet nooit echt af en dat geldt zeker voor de nieuwe Wet bemanning zeeschepen. Er is inmiddels een flink aantal zaken geïdentificeerd die de komende tijd zullen moeten worden opgepakt. Ook hier zal Nautilus middels deelname aan de stuurgroep en verscheidene werkgroepen nauw betrokken blijven.

Evaluatie nationaliteitseis kapiteins

Zoals eerder vermeld leidde protest van Nautilus leden in 2022 tot het verwijderen uit het wetsvoorstel van het beruchte ‘haakje’. In 2024 was ons verzet nogmaals nodig tegen een amendement van SGP en BBB waarmee dit onzalige plan alsnog in de wet had kunnen komen. Nautilus bezocht toen samen met enige kapiteins de Tweede Kamer, sprak met diverse kamerleden en wist het tij te keren. Het amendement werd met een grote meerderheid weggestemd.

Wel ging toenmalige Minister van I&W Mark Harbers akkoord met een evaluatie van de nationaliteitseis voor kapiteins. Deze evaluatie heeft in 2024 plaatsgevonden en Nautilus heeft daaraan intensief meegewerkt. Onder meer via het enquêteren van leden over verdringing en hun visie op het belang van de nationaliteitseis en de RTK. Het resulterende onderzoeksrapport is niet helemaal naar onze zin maar de conclusies wel: de nationaliteitseis en de RTK zijn belangrijk en werken goed, deze moeten dus blijven. Wel wil de Minister kunnen ingrijpen als kapiteins van een bepaalde nationaliteit een gevaar voor de nationale veiligheid kunnen opleveren. Terecht.

Uiteindelijk heeft de opvolger van Harbers, Minister Barry Madlener, het evaluatierapport pas eind april 2025 naar de Tweede Kamer gestuurd. De bespreking hiervan in de Kamer was gepland voor 12 juni 2025. Hierop was Nautilus voorbereid. Echter, voor die tijd viel op 3 juni het Kabinet en trad Minister Madlener af. Het maritieme debat werd vervolgens schriftelijk afgehandeld. Er werden geen vragen gesteld over de nationaliteitseis voor kapiteins. Het ziet ernaar uit dat dit voorlopig het einde is de stevige aanval op de nationaliteitseis voor kapiteins en daarmee op de werkgelegenheid voor Nederlandse zeevarenden.  Maar uiteraard houdt Nautilus vinger aan de pols.

Rijkswet nationaliteit zeeschepen

Ook de registratiewetgeving was aan herziening toe. Die was namelijk verouderd en versnipperd. Al in 2010 waren er daarom overheidsplannen om te komen tot één Rijkswet die hier orde in zou scheppen. Eén van de te regelen onderwerpen was het zogenaamde Bareboat Out. Dat is tijdelijke uitvlagging van een schip zonder de registratie blijvend te wijzigen. Naar Nederlands recht kon dat tot voor kort helemaal niet. Maar het gebeurde wel. Er bestond een zogenaamd Rotterdams achterdeurtje. Waardoor zeevarenden in zowel de koopvaardij als de waterbouw zomaar hun vaste baan, hun cao en pensioen konden verliezen als hun werkgever voor een tijdelijk project omvlagde naar bijvoorbeeld Kazachstan. Of een Golfstaat. Nautilus kwam hier in 2011 achter. We kwamen direct in actie en dit leidde tot meer dan 10 jaar overleg tussen Nautilus, rederijen en de overheid. Nautilus sprak meermalen met drie Ministeries en bezocht alle achtereenvolgende Ministers.

Uiteindelijk hebben we kunnen regelen dat in de nieuwe Rijkswet Nationaliteit Zeeschepen is geregeld dat zeevarenden hun rechten behouden en dat Nautilus positie heeft in dat soort situaties om een en ander goed te bewaken en regelen. Hiermee hebben we net als in de nieuwe Wet bemanning Zeeschepen ook in de nieuwe Rijkswet Nationaliteit Zeeschepen de belangen van zeevarenden en waterbouwers optimaal kunnen borgen.

De Rijkswet Nationaliteit Zeeschepen is op 1 juli 2025 in werking getreden en brengt drie belangrijke hoofdveranderingen mee, te weten:
Met de Rnz wordt het stelsel gemoderniseerd voor de verlening van de nationaliteit aan zeeschepen (vlagregistratie) en de afgifte van zeebrieven (paspoort van het schip). Ook wordt in de Rnz de mogelijkheid tot bareboat-out, het tijdelijk omvlaggen van een schip, geregeld. Hiermee is ook de scheiding van teboekstelling en vlagverlening een feit. Verder is er nu een openbaar vlagregister. Er is zichtbaar wie de Nederlandse vlag mag voeren. Ook daar heeft Nautilus vaak op aangedrongen. Als uiterste sanctiemaatregel bij fraude of misbruik regelt de Rnz tot slot de bevoegdheid voor de overheid om de nationaliteit van zeeschepen in te trekken.